مجله خبری تشریفات

۳- مسجدالاقصی از مساجد چهارگانه بزرگ دانا

جای : شهر بیت المقدس در مرز و بوم های اشغالی

مسجدالاقصی به ‌مضمون‌ دورترین مسجد‌ که در قسمت شرقی شهر بیت‌المقدس قراردارد، تشریفات ترحیم مشهد در سال ۷۱۰ ساخته شد. مسجد بیت المقدس در شهر قدس و نخستین قبله مسلمانها بوده می باشد.

این مسجد که روی ردیف‌هایی از مرمرهای براق تاسیس شده است،۱۱ در ورودی دارااست. در بخش جنوبی و وسط مسجد، یک گنبد بلند و گرانقدر وجود داراست.

همینطور قبه الصخره که محل معراج رسول کلان الشأن اسلام بوده در همین شهر می باشد

۴- مسجد کوفه از مساجد چهارگانه گران قدر دانا

جای : شهر نجف در عراق

مسجد کوفه یک کدام از مساجد چهارگانه تبارک عالم اسلام میباشد. این مسجد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع میباشد. گفته میگردد این مسجد استارت توسط حضرت انسان درست شده و بعد از مسجدالحرام دیرین‌ترین مسجد دانا می‌باشد. در ده سال‌های اول هجری قمری این مسجد به وسیله سعد بن ابی وقاص مرمت و سپس بوسیله علی ابن ابی طالب مرکزی مهم برای خلافت در لحاظ دریافت شد. حرم بعضی از بزرگان و علمای فقهی در آنجا جای‌دارد.

مسجد کوفه با صورت هندسی مربع و با ارتفاع و عرضی نزدیک به ۱۱۰و۱۱۶ متر و صحنی بزرگ و سوای سقف و دیوارهایی به طول ۲۲ متر که دورتا دور محوطه اش هفتاد و شش غرفه وجود دارد، پیاده سازی شد‌ه‌است. این مسجد چهار در برای ورود و خروج دارااست.

برای مثال مساجد اصلی شیعه مسجد سهله می‌باشد

مسجد سهله (اسم‌های دیگر: مسجد سهیل، بنی‌ظفر، عبدالقیس) یک کدام از مشهورترین مساجد اسلامی می‌باشد که در قرن اول هجری بوسیله قبایل عرب در کوفه در سمت شمال غربی مسجد جامع کوفه به مسافت حدود دو کیلومتر ساخته‌گردیده است. این مسجد یکی‌از کهن‌ترین مساجد منتسب به حجت بن الحسن، امام دوازدهم، شیعه ها میباشد.

از حیث استحکام بنا و ویژگی‌های معماری اسلامی و زیبایی در طراحی، روال، خط، کاشی‌کاری‌های معرق و غیرمعرق، مرقم و غیرمرقم، مقرنس، گچ‌کاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه‌های معماری سنتی بی‌نظیر و ممتاز دارااست. بنای مسجد با گذشت ۶۰۰ سال همچنان مستحکم و ماندگار، چون آیینه‌ای میباشد که عظمت و قدمت و زیبایی معماری و هنر اسلامی تشریفات ترحیم مشهد در قسم تیموری را به نمایش می گذارد. خراسان در کتاب های کهن ایرانی پهنه ی زمین به هفت اقلیم نصیب گردیده‌است. که به عنوان مثال ی آن ها ساوات (مملکت مشرق) یعنی خراسان میباشد. کلمه ی خراسان خود ترکیبی از دو واژه ی قدیمی ایرانی یعنی «خور» در مضمون‌ خورشید و «راحت» صفت فاعلی از ریشه ی «آس» به معنی برآمدن و سرزدن است و خراسان سرزدنگاه خورشید یا مشرق زمین مضمون‌ می‌دهد. در کتاب شهرستان های کشور‌ایران نخستین سرزمینی که نامش برده می‌گردد خراسان با شهرهای سمرقند، سغر، بلخ، خوارزم، مرو، مرورود، هرات، توس، پوشنگ، نیشابور، قاین، گرگان، کوش می‌باشد.

جغرافی نویسان اسلامی غالباً خراسان را بارکده ی فقید اسلام دانسته و حدود آن را پهناور تعریف‌و‌تمجید کرده اند بنابراین نام خراسان یادآور تقدسی کهن میباشد که خاطره های جمعی را برای اقوام اکثری متداعی می کند. چه سرزدنگاه خورشید و پرتو بخش سرزمین ای آریایی از فرصت های بسیر دور میباشد به باعث این تقدس و اهمیت فرهنگی است که این مرز و بوم را مقام دانشمندان، بزرگان، فقها و علما دانسته اند و آن را تبارک شمرده اند. از کجای این خراسان تعالی (خراسان قدیم) بگوییم از مشهد مقدس که آرامگاه جان فقید میباشد و پیکر منزه فرزند بزرگ بنی اکرم (ع) را در آغوش دارد، از بلخ درخشان و سمرقند ز زمینش یا از گهواره ی هنر و متانت، هرات، نیشابود، قاین، بیرجند، سبزوار. از کجای این مرزو بوم مقدس حرف بگوییم که بام و درش درخشان می‌باشد و کوه و بیابانش تابان، خراسان یادآور جاذبه های خاص و خاطره های دلنشینی میباشد که شوق کودکی و شور جوانی را در دل ها ساخت می کند. شوری که می اقتدار خالق صمیمی ترین و رمانتیک ترین نوشته ها باشد.

در حوالی سرزمينهاي اسلامي مکانهايي وجود دارند که منتظران يار در آن‌ها گرد مي آيند و به ياد عزيز مسافرت کرده خویش نجواهاي عاشقانه سر مي دهند. اين مکانها که هرکدام به نوعي يادگار حضرت موعود میباشند براي همگی شيعيان مقدس می باشد و بزرگداشت آن ها وظيفه اي همگاني به شمار مي آيد.

براي آشنايي بيشتر شما عزيزان با مساجد، مقامها و اماکن خاصي که يادآور آن امام در انتظار میباشند، بر آن شديم که در هر شماره به اجمال يکي از اين مکانها را معرفي کنيم. باشد که مقبول حضرت موعود واقع گردد.

يکي ديگر از مساجد مشهور و مهمي که همواره آیتم اعتنا مسلمان‌ها بوده مسجد تشریفات ترحیم مشهدشريف کوفه میباشد. اين مسجد از جهات مختلفي حائز اهميت می باشد که به برخي از آنان در بخشهاي بعدي اشاره خواهد شد البته آنچه که منجر اعتنا بيشتر شيعيان به اين جای مقدس شد‌ه‌است؛ عنايت خاصي هست که حضرت مهدي(ع) به اين مسجد دارند. در بخش حکايات بيان گردد که بسياري از سعادتمندان در اين جای مالامال برکت توفيق زيارت امام(ع) را پيدا کرده اند. افزون بر اين براساس روايات زيادي برای مثال روايات دارای شهرت »مفضل«، پس از ظهور آن حضرت، کوفه راءس حکومت و مسجد جامع آن، مرکز قضاوت و اجراي عدل و داد گردد.

در روايتي که مفضل از امام راستگو(ع) نقل مي نماید، درباره سکو مسجد کوفه در بعدازظهر ظهور چنين آمده می‌باشد:

قلت: يا سيّدي فأين تکون دارالمهدي و مجتمع المؤمنين؟ قال(ع): دار ملکه الکوفة و مجلس حکمه جامعها...1 .

[به امام راستگو(ع)] پهنا کردم: سرور اینجانب! محل استقرار حضرت مهدي(ع) و جای تجمع مؤمنان پس از ظهور کجا خواهد بود؟ حضرت در پاسخ فرمودند: پايتخت آن حضرت کوفه و مرکز قضاوتشان مسجد جامع خواهد بود...

* اعتکاف و کلاس درس

آیا در روزها اعتکاف، رفتن به کلاس و کمپانی در درس‌ها روا است؟

همگی مراجع: خروج از مسجد و کمپانی در کلاس های درسی، گونه های داراست.(۱)

پی‌نوشت:

۱. نوری، استفتاءات، ج ۲، س ۲۷۶؛ سیستانی، وب سایت، تشریفات ترحیم مشهد اعتکاف؛ صافی، جامع الاحکام، ج ۱، س ۵۱۵؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۲، س ۴۶۲

* نیابت در اعتکاف

آیا نیابت اعتکاف از طرف گردآوری‌ای از مرده ها درست میباشد؟

تمامی مراجع: نه، به نیابت از یک سری نفر مرده درست وجود ندارد؛ اما می‌تواند اجر آن را به روح آنها کادو نماید. (۱)

پی‌نوشت:

۱. العروة الوثقی، ج ۲، الاعتکاف، م ۳.

هر کس نذر کرده روز ها البیض (روزهای سیزدهم تا پانزدهم) ماه رجب را اعتکاف نماید، در حالتی که در این روز ها مریض گردد، تکلیف چیست؟

تمامی مراجع: اگر نذرش به سال خاصی رقم خورده - در حالتی‌که به واسطه بیماری نتواند روزه بگیرد یا این که در اعتکاف کمپانی نماید - تکلیف از وی ساقط است و کفاره هم ندارد؛ ولی در صورتی برای نذرش سال انتخاب نشده، می‌تواند در سال‌های بعد اعتکاف نماید.(۱)

* اعتکاف و غسل

چنانچه محتلم شویم، غسل را در داخل مسجد انجام دهیم؟

تمامی مراجع (به جز صافی): در‌صورتی‌که معتکف محتلم خواهد شد و غسل کردن در مسجد به دلیل توقف یا این که نجس کردن مسجد ممکن نباشد، واجب میباشد از مسجد بیرون گردد. (۱)

آیت‌اللَّه صافی: بله، باید از مسجد بیرون خواهد شد، هر یکسری غسل در مسجد منجر تانی یا این که نجس کردن مسجد نشود.(۲)

اگر اعتکاف مستحبی را به جهتی به هم بزند، آیا قضای آن واجب می‌گردد؟

همگی مراجع (به جز تبریزی، سیستانی و وحید): در‌حالتی که بعداز روز دوم فسخ نماید، بایستی قضای آن را به جا آورد. (۱)

آیات عظام تبریزی، وحید و سیستانی: در شرایطی‌که بعداز روز دوم فسخ نماید، بنابر احتیاط واجب می بایست قضای آن را به جا آورد و در‌حالتی که قبل از آن باشد، چیزی بر عهده وی وجود ندارد. (۲)

تبصره. قضای اعتکاف مانند اصل اعتکاف می باشد. براین اساس بایستی شرایط آن را رعایت نماید و دست‌کم سه روز پشت سر هم روزه بگیرد.

از آیه 26 سوره احزاب[12] که درباره یهودان بنى قریظه وارداتی اینگونه برداشت نمى خواهد شد که تمامی تشریفات ترحیم مشهد مردان این دسته قتل عام گردیده باشند. چنانچه «الَّذِینَ ظَـهَرُوهُم» را کسانى بدانیم که عهدوپیمان شکنى کرده، در مقابل مسلمان‌ها ایستادند، دو گروه کشته شده و اسیر در بین آنها بودند و مضمون‌ اینگونه گردد که از بین جنگجویان، گروهى را کشتید و گروهى را اسیر کردید. به عبارت دیگر، گروهى از مردان کشته و گروهى از وی اسیر شدند، خیر این که گروهى از بنى قریظه که مردان باشند کشته و دسته دیگر که زنان و فرزندانند اسیر شدند، زیرا ابتداى آیه درباره جنگجویان میباشد؛ لذا واژه و کلمه «فریق» در هر دو شکل به مردان مبارز تعبیر مى گردد.

این گزارش از لحاظ جمعیتى هم قابل تأمل جدى میباشد؛ چون این تعداد فرد بالغ (در میان هفتصد تا هشتصد) مى تواند بیان‌کننده جمعیتى حدود چهار هزار نفر باشد در حالى که‌این داده های عددی راجع به بنى قریظه ـ که فقط یکى از گروههاى حاضر در یثربِ پنج هزار نفرى بودند ـ صحیح به حیث نمى برسد. دیدنی خیس آن که گفته مى خواهد شد بیشتر این جمعیت به دست دو نفر (على(علیه السلام) و زبیر بن عوام) کشته شدند! آیا این خبر براى بد جلوه دادن فیس امیرالمؤمنین جعل نشده میباشد؟

ـ خطاها جانبى این رخداد چه‌گونه قابل حل میباشد؟ جابجایی و زندانى کردن آن کلیه اسیر در منزل یک نفر، شغل بی آلایش اى وجود ندارد. نگهداری از آن ها، تأمین خوراک، احتمال فرارو گریز و ده ها اختلال دیگر دراین مورد متصور میباشد، همانگونه که اعدام صدها نفر در شهرى خرد مانند مدینه، خطاها بهداشتى زیادى درپی داراست و مى تواند بیمارى هایى را توسعه و گسترش دهد، ولى بیان کننده تاریخ نگاران به‌این مطالب دقت نداشته اند.

در صورتیکه اینگونه کشتار بزرگى حقیقت داشت مشرکان و منافقان ساکت نمى نشستند و همانند روایت جنگیدن ابن جحش در ماه حرام، حریق زدن نخل ها و وصلت فرستاده با همسر پسرخوانده اش، سروصدا به پا مى کردند و بیش تر از این همهمه مى کردند.

خدا متعال فرموده میباشد: «هیچ کس گناه دیگرى را به دوش نمى کشد.»[13] فرستاده پروردگار هم در قسم با مسیحیان نجران تأکید کرد که کسى به خیال و خاطر جنایت دیگرى مجازات نمى خواهد شد. در واقعه بنى قریظه، صرفا یک سری نفر از بزرگان این خویشاوندان با مسلمان ها دشمنى کردند و سایر با این عمل مخالف بودند یا این که دست‌کم در عهد و پیمان شکنى دست نداشتند. کشتن هفتصد یا این که هشتصد بدن به خیال جنبش آن یک‌سری نفر، مخالف احکام اسلام میباشد.

می بایست اعتنا داشت که هرچند تمامی تایخ نویسان این کشتار را نقل کرده اند، ولى ریشه آن به راویان قدیمی مانند ابن اسحاق و واقدى برمى شود. یکى از دانشمندان معاصر با شک در گزارش هاى ابن اسحاق مى گوید: وی از یهودیان احادیث زیادى نقل کرده و به همین جهت صاحب و مالک بن انس اورا دجّال خوانده میباشد. ابن حجر هم مى گوید که ابن اسحاق روایت غزوه هاى یهود را از باقیماندگان این خاندان گزارش نموده است؛[14] چنان که محمد بن کعب قرظى که در سلسله ورقه ها روایت بنى قریظه قراردارد، به روایت گویى آوازه دارااست.

معمولاً ما هنگامی عزیز یا این که شناخت از دست میدهیم به تنهایی توان تصمیم گیری شیوه برگزاری مراسم ختم را نداریم و مستلزم این هستیم که از خویشاوندان، دوست و آشنایان دراین باره یاری بگیریم تا بتوانیم مراسمی باشکوه و درخور مرحوم برگزار کنیم.

اکثر زمان ها مراسم ختم در منزل مرحوم، مسجد یا این که در فردوس زهرا اجرا مي شود. همگی سرویس ها مجالس ترحیم به وسیله موسساتی که سرویس ها برگزاری تشریفات ختم را برگزار می نمایند، به راحتی و سوای هیچ مشکلی ایفا میشود. از‌آن‌جا‌که اقلیت های فقهی آداب و رسوم خویش را در برگزاری مراسم ختم دارا هستند، تماً سفارش می شود که مجالس تشریفات عزاداری مبتنی بر با آداب و رسوم این عزیزان برگزار گردد.

در مراسم ختم در پردیس زهرا طهران، خواندن آیه ها قرآن مجید به هم پا مداحی و یادبود شخص درگذشته تشریفات ترحیم مشهد مرسوم میباشد. به خیال و خاطر داشته باشید که برگزاری مجالس ترحیم به جهت حساس بودن آن، مستلزم رعایت نکات اساسی و خاص میباشد.

تشریفات مراسم ترحیم اسلامی
مرگ پدیده ای ناراحتی انگیز و ناگوار ای میباشد. اطمینان و ایمان کارکشته سبب تسلی خیال و خاطر می گردد. مسلمان ها عزیز براین باوراند که مرگ نقطه پایان معاش وجود ندارد و اشخاص از جهان دنیوی و فانی به دنیای جاویدان و ابدی منتقل می‌شوند. آنها به درگاه خدا بلندمرتبه دعا می نمایند و آمرزشی نامتناهی را برای شخص درگذشته خواستارند. زمانیکه یک شخصی رو به مرگ میباشد، عده ای که مجاورت وی میباشند بدور وی انباشته شده و اورا به ادب و بردباری دعوت می نمایند. همینطور عفو و عفو آفریدگار و یاد‌آوری روز قیامت را به او بیان می نمایند. همینطور اشخاص نشانه‌ها مبارکه قرآن مهربان قرائت می نمایند تا اجر آیه‌ها به وی رسد. همینطور شخص درگذشته در واپسین لحظات معاش خویش أشهد أن لا إله إلا الله بر زبانش روان می نماید.

بعداز مرگ فرد نیاز میباشد که اشخاص باقیماندگان فرد فوت گردیده را به متانت دعوت نمایند و به آن‌ها درباره آخرت و روز قیامت گوشزد نمایند. بعد می بایست درباره اعلامیه ترحیم مواقعی صورت بپذیرد تا آشنایان و خویشان و نزدیکان از مرگ فرد استحضار استخراج کنند.

برگزاری مجالس ترحیم (شستشو و کفن کردن)
به خواسته مراسم تدفین شخص درگذشته (آغاز بوسیله اشخاص پیکر او کاملا شسته و کفن می‌گردد). در شرایطی‌که مرحوم، شهید گردیده باشد، این مرحله جاری ساختن نمی‌شود زیرا شهیدان در خرقه ای که بر بدن داشتند، دفن میشوند.

بعداز شستن شخص و معطر کردن، فرد در قبلی در پارچه ای سپید و پاک بغرنج میگردد و با احترام دفن میگردد. آن گاه برای وی نماز میت خوانده می‌گردد. نماز میت خارج از خانه در میادین یا این که جای های همگانی مطلوب اجرا مي شود.
نماز میت 5 رکعت میباشد و 5 تکبیر دارااست و دعا ها و ذکرهای خاصی در آن خواندن می گردد. نماز میت به طور ایستاده خوانده می‌شود.

ولی در صورتی‌که ما در یکی حیاط‌ها قرار بگیریم میتوانیم هم تراس و هم تصویر حیاط را در آبگینه ببینیم. این تصویر، تصویر مجازی میباشد که ما می بینیم و جابجایی تصویر از قوه و مجاز به حقیقت به عبارتی تأویل میباشد که برای سهروردی رسوخ به فقید نمونه بود. تصویر معنوی بر هر اخذ تجربی حق اولویت دارااست تشریفات ترحیم مشهد و آیینه دقیقاً به عبارتی چیزی که در دنیا حقیقی و واقعی قراردارد را به ما نشانه میدهد و مارا به سمت آن‌گاه معنوی تصویر میبرد. به گفتهٔ یک کدام از بزرگان اهل ایران دیدن چیزها در «هور قلیا» به عبارتی «اقلیم هشتم» یا این که«مدینهٔ تمثیلی» میباشد و آیینه میباشد که این‌شیوه را به ما نشانه میدهد. «تمثیلی که مساجد اهل ایران از شکل مثالی پرستشگاه آسمانی ارائه می دهند، با تعریض‌های ساختاری به رقم ۱۲ که عدد کلیدی ریاضی ها عرفانی شیعه اثنی عشری میباشد، اعتنا بیشتری پیدا می‌نماید.» محاسبه ساختار مسجد و فضای ریاضی آن منجر گردیده که شاخص‌های اکثری نمادین گردد. از جملهً کتیبهٔ فرمان روا طهماسب نخستین که گرداگرد تراس جنوبی جای دارد، اسم ۱۴ معصوم را دربردارد؛ یا این که سعید قمی با سنجش ۱۲ زاویهٔ مکعب کعبه اسم ۱۲ امام را معقول و این نکتهٔ پنهانی را دریافته‌میباشد. به گفتهٔ هانری کربن اصفهان پایگاه هور قلیا میباشد و سلطان عباس اولیه زمانی که حکومت را به دست گرفت تصمیم داشت اصفهان را مبنی بر تصویر شهرهای پردیس و آنچه در قرآن، کتاب ها عارفان و حکما آورده شده ساخت و ساز نماید.

نکنهٔ دارای اهمیت در زمینه‌ی، ظواهر بیرونی مساجد، این میباشد که مناره‌های مساجد معمولاً دو یا این که یکی میباشند به صورتی که مساجد فرقه سنی داری یک مناره و مساجد فرقه شیعه دارنده دو مناره هست.تفاوت‌های مو جود دربین مسجد و مسجد جامع با خصوصیت‌های هرکدام به نیکی معین میباشد شاخصه‌هایی استوار که در سراسر دنیا اسلامی و در زمان وقتی به طور تقریبً هزار سال همچنان باقی‌مانده‌میباشد. مسجد مکانی بوده فقطً به دلیل عبادت البته از آنجایی که در قبلی‌به کار گیری‌های دیگری هم از آن می شد نظیر قضاوت، حفظ مال عموم، برپایی اجتماعات گرانقدر، بزودی نشان قوی اسلام شد و هم عرصه‌های فقاهتی و هم قلمروهای مادی را در بر گرفت، ولی نتوانست پاسخگوی نیازهای نام برده باشد، ایجاد کرد مسجد جامع بعلت نگهداری این دو جنبه بود. فقدان نهادها و بناهای قانونی همگانی نظیر سالن شهر یا این که محاکم اسلامی، به نقش دو وجهی مسجد جامع عنایت بیشتری اعطا کرد. این تمایز کارکردی، تفاوتی را در جایگاه و غرض مساجد منعکس ایجاد کرد و در دو کلمه و واژه تماماً جداازهم رسمیت یافت، یعنی مسجد و جامع. علی‌رغم تمایز آشکار کارکردی میان مسجد و جامع، از حیث طرح تفاوتی در میان این دو نیست. در واقع «جامع» عملاً بعد ها بزرگتر و تزئینات بیشتری را دارا است.